سرطان معده و راه پیشگیری آن
بسیاری از ما بارها در زندگی‌مان دچار معده‌درد می‌شویم؛ اما برای اینکه بدانیم دچار سرطان معده شده‌ایم یا نه، باید به‌دنبال چه علائمی بگردیم؟ فرد معمولا متوجه علائم اولیه نمی‌شود. احساس نفخ، سوزش سرِ دل، حالت تهوع و احساس ناخوشی از علائم اولیه این بیماری هستند. بسیاری از این علائم در سایر بیماری‌های گوارشی نیز دیده می‌شوند؛ بنابراین باید بدانیم چگونه می‌توان این بیماری را تشخیص داد و چه زمانی به پزشک مراجعه کرد.
علائم اولیه سرطان معده
احساس نفخ، سوزش سرِ دل، حالت تهوع و احساس ناخوشی از علائم اولیه هستند. این علائم در بسیاری از مشکلات گوارشی مشاهده می‌شوند. به همین دلیل، در بیشتر موارد، این بیماری دیر تشخیص داده می‌شود. فرد باید مراقب علائم زیر باشد و در صورت مشاهدۀ آنها به پزشک مراجعه بکند.
۱. کاهش وزن بدون دلیل
کاهش وزن بدون دلیل از مهم‌ترین علامت بروز سرطان است.
۲. احساس خستگی جدی
این امر ممکن است به‌دلیل ازدست‌دادن خون باشد. احساس خستگی همراه با کاهش وزنِ غیرمنتظره ممکن است یکی از علائم اولیه سرطان معده باشد. ازدست‌دادن خون می‌تواند به کم‌خونی منجر بشود که به‌معنای کاهش گلبول‌های قرمز خون بوده و یکی از دلایل بروز خستگی است.
۳. وجود خون در مدفوع و استفراغ
این نشانه چندان رایج نیست، ولی ممکن است در فرد مشاهده بشود. در این حالت، مدفوع سیاه و تیره دیده می‌شود. این امر ممکن است به‌خاطر خونریزی در معده یا قسمت‌های بالایی روده باریک باشد.
۴. احساس سیری
احساس سیری، حتی وقتی مقدار کمی غذا خورده‌اید، یکی از علائم اولیه سرطان معده است. بسیاری از مبتلایان ، حتی پس از خوردن مقدار کمی غذا، در قسمت بالایی شکمشان احساس پُری می‌کنند.
۵. تغییر عادات مربوط به دفع مدفوع
ممکن است فرد موارد زیادی از یبوست و اسهال را تجربه کند که برای او عادی نیست.
۶. علائم ناراحتی گوارشی که از بین نمی‌روند
برای مثال، ممکن است فرد حالت تهوع یا ناراحتی شکمی داشته باشد که برای بیش از چند روز ادامه می‌یابد.
۷. وجود علائم گوارشی که قبلا تجربه نکرده‌اید
رفلاکس، که در آن محتویات از معده به‌سمت مری می‌آیند، یکی از مثال‌های خوب این حالت است.
عواملی که احتمال بروز سرطان معده را افزایش می‌دهند
بر اساس تحقیقات، برخی عوامل احتمال بروز بیماری را افزایش می‌دهند. با این حال، ممکن است در فردی علی‌رغمِ بودنِ عوامل خطرزا بروز نکند و برعکس، در فردی دیگر علی‌رغمِ نبودنِ عوامل خطرزا شاهد این بیماری باشیم. عوامل خطرزایی که احتمال بروز سرطان معده را افزایش می‌دهند عبارت‌اند از:
۱. جنسیت
مردان بیش از زنان در خطر بروز سرطان معده هستند.
۲. سن و نژاد
میزان بروز سرطان معده در افراد بالای ۵۰ سال بیشتر است. بیشترِ بیماران مبتلا بین ۶۰ تا ۸۰ سال سن دارند. در برخی نژادها، سرطان رایج‌تر از سایر نژادهاست.
۳. عفونت هلیکوباکتر پیلوری
باکتری هلیکوباکتر پیلوری یکی از عوامل اصلی بروز است. عفونت هلیکوباکتر پیلوری معمولا با بروز سرطان در افراد در ارتباط است.
۴. رژیم غذایی
رژیم‌های غذایی سرشار از غذاهای دودی، گوشت و ماهی‌های شور و ترشی سبزیجات باعث افزایش می‌شود. گوشت‌های فراوری‌شده نیز سرشار از عوامل بروز سرطان معده مانند نیترات و نیتریت هستند. برخی باکتری‌ها مانند هلیکوباکتر پیلوری توانسته‌اند این ترکیبات را تغییر بدهند و باعث بروز بیماری نادر در جانوران آزمایشگاهی بشوند. رژیم غذایی سرشار از میوه و سبزیجات احتمال بروز را کاهش می‌دهد.
۵. استفاده از دخانیات
استفاده از دخانیات احتمال بروز سرطان معده را تا ۲ برابر افزایش می‌دهد.
۶. سابقه خانوادگی
افرادی که در خانواده‌شان سابقه وجود دارد، در خطر جدی‌تری قرار دارند. وجود سرطان در اقوام درجه‌یک مانند والدین، فرزندان و برادر و خواهر احتمال بروز را در فرد افزایش می‌دهد.
۷. لنفوم معده
لنفوم معده نوعی سرطان غیرشایع است که از بافت معده نشئت می‌گیرد. ابتلا به لنفوم معده احتمال بروز سرطان معده را افزایش می‌دهد.
۸. اضافه‌وزن و چاقی
اضافه‌وزن نیز احتمال بروز سرطان معده را مخصوصا در قسمت بالاییِ معده افزایش می‌دهد.
9. داشتن سابقه جراحی معده
سابقه جراحی معده به‌دلایلی مانند زخم‌های معده می‌تواند احتمال بروز سرطان معده را افزایش بدهد. احتمالا این امر به‌خاطر تولید کمتر اسید است. اسید معده موجب جلوگیری از تکثیر باکتری‌های تولیدکنندۀ نیتریت در معده می‌شود. همچنین رفلاکس صفراوی به معده بعد از جراحی نیز می‌تواند احتمال بروز سرطان معده را افزایش بدهد.
۱۰. کم‌خونی پرشینیوز
این شکل از کم‌خونی به‌خاطر ناتوانی معده در تولید فاکتور داخلی به وجود می‌آید. فاکتور داخلی ترشح‌شده از معده برای جذب ویتامین B12 ضروری است. کم‌خونی پرشینیوز احتمال بروز سرطان معده را افزایش می‌دهد.
۱۱. گروه خونی A
افراد با گروه خونی A بیش از دیگران در خطر ابتلا هستند.
۱۲. برخی اختلالات ژنتیکی
برخی اختلالات ژنتیکی مانند سندروم لینچ احتمال بروز برخی سرطان‌ها را افزایش می‌دهد.
۱۳. برخی مشاغل
افرادی که در برخی مشاغل مانند صنایع زغال‌سنگ، فلزات و لاستیک‌سازی کار می‌کنند بیش از دیگران در معرض ابتلا به سرطان معده هستند.
نقطه امیدبخش برای پیشگیری از سرطان معده
سرطان معده رو به افول است. دلیل عمده این امر آن است که امروز عفونت‌های ناشی از هلیکوباکتر پیلوری، که یکی از علل اصلی بروز است، زودتر از قبل تشخیص داده می‌شود. هلیکوباکتر پیلوری به‌دلیل ایجاد التهاب مزمن در لایه پوششی معده و بروز زخم می‌تواند باعث این بیماری بشود.
امروزه، با مشاهده علائم هلیکوباکتر پیلوری، عفونت با آنتی‌بیوتیک‌ها کنترل می‌شود، که این امر موجب کنترل عفونت و کاهش احتمال ابتلای فرد به سرطان می‌شود.
آزمایش‌های تشخیص سرطان معده
زمانی که پزشک علائم گفته‌شده را در بیمار مشاهده کند، به بروز سرطان معده مشکوک می‌شود. برای تشخیص و تأیید ابتلا باید آزمایش‌های زیر در فرد انجام بشود:
- ام‌آر‌آی؛
- بافت‌برداری؛
- لاپاراسکوپی؛
- سی‌تی اسکن؛
- آندوسکوپی فراصوت؛
- رادیوگرافی قفسه سینه؛
- برش‌نگاری با گسیل پوزیترون؛
- آندوسکوپی یا درون‌بینی دستگاه گوارش بالایی.
آیا می‌توان احتمال بروز بیماری را کاهش داد؟
با اینکه هیچ راه قطعی برای جلوگیری وجود ندارد، برخی از اقدامات می‌توانند احتمال بروز آن را کاهش بدهند.
۱. تغذیه سالم
پزشکان بر این باورند که تغذیه ناسالم تأثیر شگرفی در افزایش احتمال بروز را دارد. برای کاهش این احتمال بهتر است این نکات را رعایت کنید:
- از مصرف غذاهایی که با شورکردن، ترشی‌انداختن یا دودی‌کردن نگهداری می‌شوند خودداری کنید.
- جامعه سرطان آمریکا (American Cancer Society) پیشنهاد می‌کند مصرف غذاهای گیاهی را افزایش دهید. این مقدار شامل ۲٫۵ فنجان میوه و سبزیجات در روز است. مصرف غلات کامل، ماهی و طیور احتمال بروز را کاهش می‌دهد.
۲. از مصرف دخانیات خودداری کنید
مصرف دخانیات یکی از مهم‌ترین عوامل افزایش احتمال ابتلا به سرطان‌ها است؛ بنابراین خودداری از مصرف آن خطر بروز این سرطان را کاهش می‌دهد.
آیا سرطان معده قابل‌درمان است
روند درمان تا حد زیادی به میزان سلامت عمومی بیمار و درجه سرطان بستگی دارد. معمولا در مراحل پایانی تشخیص داده می‌شود که در سایر بخش‌های بدن گسترده شده است. در مراحل پیشرفته سرطان، دیگر درمانش کار آسانی نخواهد بود و تمرکز غالبا بر کنترل بیماری است. شناساییِ زودهنگام سرطان معده احتمال درمانش را افزایش می‌دهد.
