علت خشکی واژن و راه های درمان آن
خشکی واژن یکی از موضوعات شایع در بین خانم‌هاست. معمولا در زمان کوتاهی برطرف می‌شود. با این حال، ممکن است فرد را ناراحت کند و احتمال عفونت واژنی را افزایش دهد. در ادامه، بیشتر با این مشکل و علت ایجاد و نحوه درمان آن آشنا می‌شوید. تا انتهای مقاله با ما همراه باشید.
خشکی واژن چیست؟
این مسئله معمولا اتفاقی موقتی و شایع در بین خانم‌هاست که معمولا دلایل مختلفی دارد. منتها در بیشتر مواقع جای نگرانی نیست. دیوارۀ واژن از یک لایه نازک و مرطوب پوشیده شده است. رطوبت واژن با ایجاد پی. اچ (pH) بازی در محیط، به اسپرم اجازه زنده‌ماندن و تحرک می‌دهد. همچنین، این ترشحات واژنی، با روان‌کردن دیوارۀ واژن، اصطکاک حین رابطه جنسی را نیز کاهش می‌دهند.
افزایش سن زنان و تغییرات تولید هورمون در آنها ممکن است موجب نازک‌شدن دیوارۀ واژن و کاهش سلول‌های ترشح‌کننده مخاط شود و خشکی ناحیه واژن را به همراه داشته باشد. هرچند تغییرات هورمونی شایع‌ترین عامل این بیماری اند، تنها دلیل آن نیستند.
علت خشکی واژن
کاهش سطح استروژن علت اصلی خشکی ناحیه واژن است. بدن زنان با افزاش سن، استروژن کمتری تولید می‌کند که موجب پایان قاعدگی و شروع یائسگی می‌شود.
استروژن هورمون ضروری برای حفظ سلامت بافت واژن است که از تخمدان ترشح می‌شود. این هورمون، علاوه بر ایجاد ویژگی‌های زنانه مثل رشد سینه و ایجاد شکل بدن، به حفظ روان‌سازی طبیعی، میزان اسیدیته و انعطاف‌پذیری واژن نیز کمک می‌کند. با این حساب، زمانی که میزان استروژن کم شود، پوشش واژن نازک و انعطاف‌پذیری آن کمتر می‌شود و واژن روان‌کنندۀ کمتری تولید می‌کند.
اگر افراد، در آستانه یائسگی یا یائسه، طی رابطه جنسی، از روان‌کننده یا مرطوب‌کننده استفاده نکنند، ممکن است ناراحتی و خونریزی و حتی ترک پوستی را تجربه کنند. علاوه بر یائسگی، عوامل دیگری هم در کاهش استروژن و در نتیجه خشکی ناحیه واژن نقش دارند که در ادامه بیشتر با آنها آشنا می‌شویم.
عوامل مؤثر در کاهش استروژن
- مصرف قرص کنترل بارداری: این قرص‌ها، برای جلوگیری از تخمک‌گذاری، استروژن را کاهش می‌دهند.
- مصرف داروهای ضداستروژن: داروهایی مانند تاموکسی‌فن یا تورمیفن (فارستون) توانایی استروژن در کنترل روان‌سازی واژن را مهار می‌کنند.
- بارداری: کاهش هورمون استروژن در دوران بارداری ممکن است موجب خشکی ناحیه واژن و افزایش التهاب شود. همچنین، ممکن است میل جنسی‌تان طی بارداری نوسان داشته باشد. این موضوع شاید روی میزان روان‌سازی واژن اثر بگذارد.
- زایمان و شیردهی: بعد از زایمان، سطح استروژن اُفت می‌کند. شیردهی نیز ممکن است میزان استروژن را کاهش دهد. به همین دلیل، بسیاری از افراد در دوران شیردهی قاعدگی ندارند. میزان استروژن بدن معمولا پس از زایمان یا کاهش دفعات شیردهی به حالت طبیعی برمی‌گردد.
- شروع و پایان قاعدگی: چرخه قاعدگی نوعی تعادل دقیق بین افزایش و کاهش استروژن است. در ابتدا، افزایش سطح استروژن بافت ضخیمی را در رحم ایجاد می‌کند تا از تخم لقاح‌یافته محافظت کند. اگر تخم لقاح پیدا نکند، میزان استروژن کاهش می‌یابد و قاعدگی شروع می‌شود. از آنجا که سطح استروژن در این دوران کم است، ممکن است تا حدودی خشکی در واژن را تجربه کنید.
سایر عوامل مؤثر در خشکی واژن
عوامل مختلفی ممکن است در خشکی ناحیه واژن مؤثر باشند که لزوما ارتباطی با کاهش میزان استروژن ندارد. در ادامه، بیشتر با این موارد آشنا می‌شویم:
- ورزش شدید؛
- جراحی جابه‌جایی تخمدان یا اوفورکتومی؛
- اختلالات سیستم ایمنی مانند سندروم شوگرن (که روی غدد بزاقی و اشکی اثر می‌گذارد)؛
- بعضی از روش‌های درمان سرطان (مانند پرتودرمانی لگن، هورمون‌درمانی یا شیمی‌درمانی)؛
- مصرف الکل (الکل با کاهش آب کلی بدن، موجب کاهش مایعات لازم برای روان‌سازی واژن می‌شود)؛
- داروهای آسم (این داروها با مهار انتقال‌دهندۀ عصبی استیل‌کولین ممکن است موجب خشکی دهان و واژن شوند)؛
- سیگار کشیدن (سیگارکشیدن روی جریان خون و بافت‌هایی مثل واژن اثر می‌گذارد و ممکن است موجب خشکی ناحیه واژن شود)؛
- داروهای ضدافسردگی (این داروها گاهی عوارض جانبی جنسی ، کاهش میل جنسی و سختی ارگاسم را به همراه دارند)؛
- آنتی‌هیستامین‌ها (این داروها با خشک‌کردن ترشحات، علائم سرماخوردگی و حساسیت را از بین می‌برند که خشکی ناحیه واژن یکی از عوارض جانبی آنهاست)؛
- استرس (استرس ممکن است فرایندهای التهابی مختلفی را در بدن ایجاد کند و با اثر روی جریان خون و انتقال‌دهنده‌های عصبی، موجب خشکی ناحیه واژن شود)؛
- دوش واژینال (دوش واژینال باکتری‌های موردنیاز برای حفظ pH واژن را از بین می‌برد. همچنین، عطرها و سایر مواد موجود در آن ممکن است موجب خشکی ناحیه واژن شوند)؛
- سندروم فلامر/ Flammer (در این بیماری، رگ‌های خونی در برابر محرک‌هایی مانند سرما و استرس به‌صورت غیرطبیعی پاسخ می‌دهند که ممکن است موجب این بیماری شود)؛
- استفاده از تامپون در دوران قاعدگی (تامپون برای جذب رطوبت طراحی شده است و از عوارض جانبی آن می‌توان به خشکی بافت واژن اشاره کرد. البته این اثر معمولا بیشتر از یک روز طول نمی‌کشد)؛
- محصولات بهداشتی معطر (محصولات معطری مثل لوسیون، صابون و دستمال‌کاغذی معطر هرچند بوی خوبی دارند مناسب واژن نیستند و شاید موجب التهاب و حساسیت شوند).
عوارض خشکی واژن چیست؟
خشکی ناحیه واژن علاوه بر ایجاد ناراحتی در ناحیۀ واژن و لگن، ممکن است مشکلات زیر را به همراه داشته باشد:
- درد؛
- سوزش؛
- مقاربت دردناک؛
- کاهش میل جنسی؛
- خارش یا سوزش واژنی؛
- خونریزی طی رابطه جنسی؛
- ناراحتی حین انجام فعالیت‌های روزانه؛
- افزایش احتمال عفونت واژنی و عفونت مجرای ادراری که از بین نمی‌رود یا مجدد اتفاق می‌افتد.
خشکی واژن شاید موجب خجالت‌زدگی شود؛ به‌طوری که خانم درمورد علائمش با پزشک یا همسرش صحبت نمی‌کند. با این حال، این بیماری اتفاقی شایع است که بسیاری از خانم‌ها را درگیر می‌کند و نباید به‌خاطرش خجالت بکشید.
برای درمان خشکی واژن چه باید کرد؟
روش‌های مختلفی وجود دارد که بعضی از آنها بدون نسخه و بعضی تجویزی‌اند. در ادامه، به این موارد اشاره می‌کنیم:
درمانهای موضعی و بدون نسخه
- می‌توان برای درمان خشکی واژن در حین دخول از روان‌کننده‌های بدون نسخه استفاده کرد. این روان‌کننده‌ها و کرم‌های مرطوب‌کننده، با تغییر پی. اچ واژن، احتمال ابتلا به عفونت مجاری ادراری را کاهش می‌دهند. این روان‌کننده‌ها باید بر پایۀ آب باشند و نباید در آنها از عطر، عصاره گیاهی یا رنگ‌های مصنوعی استفاده شود؛
- استروژن‌درمانی شامل کرم (پریمارین)، حلقه (استرینگ) یا قرص واژنی (واژیفم) استروژن را به‌طور مستقیم در بافت واژن آزاد می‌کند. قرص‌ها معمولا زمانی تجویز می‌شوند که سایر علائم ناخوشایند مربوط به یائسگی مثل گرگرفتگی را داشته باشید.
هورمون‌درمانی لزوما درمانی مناسب برای همه افراد نیست. بعضی از زنان، به‌دلیل سابقه بیماری‌هایی مانند سرطان، مورد مناسبی برای هورمون‌درمانی نیستند.
درمانهای خانگی
تغییر سبک زندگی به درمان خشکی واژن و ناراحتی آن کمک می‌کند که می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- رابطه جنسی منظم: این کار به افزایش جریان خون در بافت واژن و تولید رطوبت در آن ناحیه کمک می‌کند.
- پرهیز از بعضی محصولات بهداشتی: بعضی از محصولات بهداشتی حاوی عطر و رنگ‌اند و موجب تحریک بافت یا خشکی ناحیه واژن می‌شوند.
- مصرف مکمل‌های حاوی فیتواستروژن: غذاهای گیاهی مثل سویا، مغزها، دانه‌ها و توفو حاوی ترکیبات مشابه استروژن‌اند که ممکن است علائم این بیماری و گرگرفتگی حین یائسگی را کاهش دهند.
